Het doorbreken van schaamte door schulden: het is mogelijk!

Als je financiële problemen hebt is het belangrijk dat niet op jezelf te betrekken. Over veel of weinig geld beschikken, zegt namelijk niets over wie je bent: een fijn gezelschap, een lieve vriend(in) en/of iemand waarmee gelachen kan worden. Laat schaamte geen obstakel vormen in jouw vriendschap(pen). Al is dit wellicht makkelijker gezegd dan gedaan. Met dit artikel hopen wij jou de handvatten te kunnen bieden om te voorkomen dat schulden en armoede de overhand nemen.

Schulden en armoede

Het hebben van schulden en het leven in armoede is een probleem. Het kan onder andere leiden tot stress, uitzichtloosheid, moedeloosheid, schuldgevoel en psychische druk. Dit brengt vervolgens ook weer gevolgen met zich mee, zoals:

Het niet openen van de post;
Isolatie en eenzaamheid;
Het niet houden aan afspraken;
Huiselijk geweld;
Overmatig gamen;
Verslaving aan drank en drugs; of
In het ergste geval zelfmoord.

Mensen met schulden staan dan ook enorm onder druk. Het afnemende zelfbeeld en de minder wordende eigenwaarde heeft gevolgen voor het gevoel te kunnen voldoen aan de eisen van verantwoordelijkheden, competenties, sociale positie, ouderschap, de verwachtingen als echtgenoot en een algemeen maatschappelijk beeld. Zinnen als ‘Ik los het liever zelf op’, ‘Ik wil de ander niet lastigvallen’, of ‘Dat is privacy’, kunnen erop wijzen dat iemand zich schuldig voelt en zich schaamt voor de situatie waarin deze persoon verkeert.

Schaamte tast de eigenwaarde aan. Het is het gevoel dat je zelf niet de moeite waard bent, de angst om er niet meer bij te horen, afgewezen te worden, liefde te verliezen, of niet te kunnen voldoen aan sociale status. Ook verantwoordelijkheidsgevoel voor anderen is reden tot schaamte. Niet voldoen aan verwachtingen terwijl dat anderen wél lukt. Het is een naar gevoel dat je graag wil vermijden.

Verzwijgen schulden
In ons werk als bewindvoerder/budgetbeheerder maken wij de meest schrijnende situaties mee.

Een voorbeeld hiervan is mevrouw N. bij wie de energie afgesloten dreigde te worden en de verhuurder voornemens was over te gaan tot ontruiming van de woning. Pas op het moment dat er een datum voor de ontruiming ingepland was, bleek dat mevrouw N. de financiële problemen al die tijd verborgen had gehouden voor haar echtgenoot. Toen het accepteren van bewindvoering de enige oplossing was en mevrouw N. en haar echtgenoot daar gezamenlijk voor moesten tekenen, kon mevrouw N. de stap zetten haar man deelgenoot te maken van deze problematiek.

Bovengenoemde situatie schetst dat er door stress en tijdsdruk geen ruimte is om te werken aan een goede benadering van de schaamte en schuldgevoel.

Wat is een effectieve aanpak en houding bij schaamte als gevolg van armoede en schulden?

De eerste stap in het doorbreken van schaamte is het onder ogen durven te komen van jouw situatie. Men heeft de neiging om gedachten en gevoelens van schaamte weg te duwen in een poging om jezelf te beschermen. Het terugdenken aan situaties of gebeurtenissen waarvoor men zich schaamt, is immers pijnlijk en vervelend. Toch is openheid de sleutel; je hart uitstorten lucht dan ook op. Wanneer duidelijk is wat het schaamtegevoel veroorzaakt, kan het helpen deze gevoelens of overtuigingen het hoofd te bieden. Geef woorden aan de schaamte door erkenning en erover in gesprek te gaan.

Het negatieve gevoel waaruit schaamte ontstaat, zit diep geworteld. Als eenmaal duidelijk is dat schaamte een rol speelt, kun je reflecteren op de gebeurtenissen of omstandigheden waaronder die schaamte ontstaan is. Je ziet dan mogelijk in waarom bepaalde keuzes (in het verleden) gemaakt zijn, het beste ervan gemaakt is of dat er gewoonweg geen andere keuze was. Het benadrukken van positieve intenties en proberen het goede te doen, helpt om de schaamte te verminderen. Vraag ook hoe mensen in het directe netwerk, zoals familie of vrienden, de situatie zouden zien. Zoek in het gesprek het positieve op, al is het maar het feit dat er over gesproken wordt en dat de schaamte of het schuldgevoel erkend wordt.

Een effectieve benadering van schaamte is de inzet van ervaringskennis. Doordat verhalen worden gedeeld van mensen die in een moeilijke situatie hebben gezeten, ontstaat een beeld dat andere mensen met een zelfde situatie te maken kunnen krijgen als jij, zonder dat het de intentie is om de situatie af te zwakken. Nog effectiever is de inzet van ervaringsdeskundigen in het contact met mensen waarbij schaamte een rol speelt. De stap om over schaamte in gesprek te gaan, is kleiner doordat er direct sprake is van erkenning en herkenning. Daarnaast geeft het gesprek met de ervaringsdeskundige vertrouwen doordat de ervaringsdeskundige begrijpt wat de betekenis is van de drempels waar iemand overheen moet.

Vind jij het zelf ook moeilijk om de stap te zetten hulp te zoeken bij financiële problemen? Weet dat wij er voor jou zijn en neem vrijblijvend contact met ons op!